ΜΠρΑθ 1717/2022

Πρόεδρος: Ηλίας Δελαζάνος.
Δικηγόροι: Νικ. Αγαπηνός, Ελ. Ψυχράμη.

Η επιμέλεια του προσώπου του τέκνου περιλαμβάνει ιδίως την ανατροφή, επίβλεψη και εκπαίδευση αυτού. Ως εκπαίδευση νοείται ο προσδιορισμός της γενικής και επαγγελματικής μόρφωσης του τέκνου κατά τρόπο ανάλογο προς την κοινωνική θέση του γονέα και τις λοιπές συνθήκες, ήτοι την ικανότητα, ευφυΐα και κλίση του τέκνου. Τυχόν διαφωνία των γονέων για την άσκηση της γονικής μέριμνας αίρεται από το δικαστήριο. Το συμφέρον του τέκνου είναι ο γνώμονας για το περιεχόμενο της δικαστικής απόφασης επί της διαφωνίας των γονέων· έχει σημασία αν η διαφωνία των γονέων αφορά απόφαση που θα έχει ή όχι αναστρέψιμα αποτελέσματα.
Η μεταβολή του σχολικού περιβάλλοντος του τέκνου, εφόσον είναι επιβεβλημένη, πρέπει να πραγματοποιείται μετά το τέλος της σχολικής χρονιάς, ώστε να ελαχιστοποιηθούν, κατά το δυνατόν, οι δυσμενείς συνέπειές της.
Αλλαγή σχολικού περιβάλλοντος ανηλίκου δύο φορές από τη μητέρα με την οποία διαμένει, και εγγραφή του σε αλλοδαπό δημοτικό σχολείο. Κρίση ότι προκειμένου ο ανήλικος να κρίνει για το μέλλον του, πρέπει να λάβει γνώση της ελληνικής παιδείας. Διατάσσεται η εγγραφή του ανηλίκου σε ελληνικό σχολείο αλλά από το προσεχές σχολικό έτος.

Η γονική μέριμνα περιλαμβάνει την επιμέλεια του προσώπου, τη διοίκηση της περιουσίας και την εκπροσώπηση του τέκνου σε κάθε υπόθεση ή δικαιοπραξία ή δίκη, που αφορούν το πρόσωπο ή την περιουσία του. Η δε επιμέλεια του προσώπου του τέκνου περιλαμβάνει ιδίως την ανατροφή, επίβλεψη και εκπαίδευση αυτού. Ως εκπαίδευση νοείται ο προσδιορισμός της γενικής και επαγγελματικής μορφώσεως του τέκνου κατά τρόπο ανάλογο προς την κοινωνική θέση του γονέως και τις λοιπές συνθήκες, ήτοι την ικανότητα, ευφυΐα και κλίση του τέκνου (βλ. Μιχαηλίδη-Νουάρου, Οικογενειακόν Δίκαιον, σ. 311-312). Περαιτέρω, στην περίπτωση της από κοινού ασκήσεως της γονικής μέριμνας, οι γονείς πρέπει να συμφωνούν για τον τρόπο της ασκήσεως αυτής και την πραγμάτωση του σκοπού και του περιεχομένου της, δυνάμενοι και να κατανείμουν μεταξύ τους τα επιμέρους έργα. Κριτήριο κάθε αποφάσεως των γονέων είναι το συμφέρον του τέκνου και όχι η εξυπηρέτηση αυτών ή του ενός τούτων. Στην έννοια του συμφέροντος του τέκνου περιλαμβάνεται όχι μόνο το προσωπικό, αλλά και το περιουσιακό του συμφέρον, ως και το συμφέρον της εκπροσώπησής του (για τα κριτήρια με τα οποία εξειδικεύεται αυτή η αόριστη νομική έννοια: Παπαδημητρίου, Οικογενειακό Δίκαιο, σ. 724 επ., Κουνουγέρη-Μανωλεδάκη, Οικογενειακό Δίκαιο, ΙΙ, 8η έκδ., σ. 303 επ.). Τυχόν δε διαφωνία των γονέων για την ανάθεση ή την άσκηση της γονικής μέριμνας αίρεται από το δικαστήριο (1512 ΑΚ) με έκδοση αποφάσεως (βλ. σχ. ΜΠρΑθ 6305/2013 ΝοΒ 2014, σ. 2307, ΜΠρΑθ 4711/2016 ΕλλΔνη 2017, σ. 1128, με παρατηρήσεις Βαλμαντώνη). Εξάλλου, μετά την τροποποίηση του άρθρου 1512 ΑΚ με τον ν. 4800/2021, στο δεύτερο εδάφιο αυτού του άρθρου δεν υπάρχει πλέον για την προσφυγή στο δικαστήριο η προϋπόθεση του προηγούμενου άρθρου 1512, δηλαδή να επιβάλλεται η δικαστική απόφαση από το συμφέρον του τέκνου. Το συμφέρον του τέκνου θα είναι όμως ο γνώμονας για το περιεχόμενο της δικαστικής αποφάσεως επί της διαφωνίας, σύμφωνα με το άρθρο 1511 ΑΚ. Είναι, τέλος, προφανές ότι έχει σημασία εάν η διαφωνία των γονέων αφορά απόφαση που θα έχει ή όχι αναστρέψιμα αποτελέσματα (βλ. Κουνουγέρη-Μανωλεδάκη, ό.π., σ. 296 επ.).

Με την πρώτη κρινόμενη αίτησή της η αιτούσα, τέως σύζυγος του καθ’ ου και μητέρα του ανηλίκου Χ., ζητεί, επικαλούμενη επείγουσα περίπτωση, να αρθεί υπέρ αυτής η διαφωνία που ανέκυψε με τον πατέρα του ανηλίκου και αφορά την εγγραφή και φοίτησή του στο ιδιωτικό σχολείο (κολλέγιο) με την επωνυμία «A. A.», ώστε να δυνηθεί να εγγραφεί εγκαίρως και να παρακολουθήσει το σχολικό πρόγραμμά του, χωρίς προσκόμματα από την πλευρά του καθ’ ου. Τέλος ζητεί να καταδικασθεί ο καθ’ ου η αίτηση στην καταβολή της δικαστικής της δαπάνης.

Με τη δεύτερη κρινόμενη (αντίθετη) αίτησή του, ο αιτών, τέως σύζυγος της καθ’ ης και πατέρας του ανηλίκου Χ., ζητεί, όπως εκτιμάται το περιεχόμενό της, επικαλούμενος επείγουσα περίπτωση, να ανατεθεί η επιμέλεια του τέκνου, αναφορικά με το ζήτημα της εκπαίδευσής του, σε αμφοτέρους τους γονείς του, άλλως δε να αρθεί υπέρ αυτού (αιτούντος) η διαφωνία που ανέκυψε με την καθ’ ης μητέρα του τέκνου αναφορικά με την εγγραφή και φοίτησή του στο ιδιωτικό σχολείο με την επωνυμία «A. A.», στο οποίο το τέκνο πρέπει, κατά τους ισχυρισμούς του, να σταματήσει να φοιτά και να εγγραφεί στο 1ο Δημοτικό Σχολείο Ψ. είτε αμέσως είτε από το προσεχές σχολικό έτος (2022-2023). Τέλος ζητεί να καταδικασθεί η καθ’ ης η αίτηση στην καταβολή της δικαστικής του δαπάνης.

Με το περιεχόμενο αυτό και αίτημα αμφότερες οι κρινόμενες αιτήσεις αρμοδίως και παραδεκτώς εισάγονται στο παρόν Δικαστήριο (άρθρα 682, 683 § 1, 686 επ. ΚΠολΔ) και είναι νόμιμες, στηριζόμενες στις διατάξεις των άρθρων 1510, 1511, 1512, 1513, 1518 ΑΚ (όπως ισχύουν δυνάμει του ν. 4800/2021), 732, 735, 176 ΚΠολΔ. Πρέπει, επομένως, να ερευνηθούν περαιτέρω και ως προς την ουσιαστική τους βασιμότητα.

Από την κατάθεση του μάρτυρα της αιτούσας, του καθ’ ου η πρώτη αίτηση - αιτούντος και όλα τα προσκομιζόμενα έγγραφα, συνεκτιμώμενης της επικοινωνίας με τον ανήλικο Χ., πιθανολογούνται τα ακόλουθα πραγματικά περιστατικά: Οι διάδικοι τέλεσαν νόμιμο γάμο στις 23.5.2009, κατά τη διάρκεια του οποίου απέκτησαν ένα τέκνο, τον Χ., ηλικίας σήμερα εννέα περίπου ετών. Ωστόσο μετέπειτα και δυνάμει της υπ’ αριθ. 3771/2017 αποφάσεως του Δικαστηρίου αυτού ο μεταξύ τους γάμος λύθηκε αμετακλήτως με διαζύγιο, ανατέθηκε δε στη μητέρα του η επιμέλεια του ανηλίκου. Ο ανήλικος Χ. εγγράφηκε σε νηπιαγωγείο στο Ν. Ψ. Αττικής, μετά τη φοίτησή του στο οποίο εγγράφηκε, κατά το σχολικό έτος 2019-2020, στην πρώτη τάξη του 1ου Δημοτικού Σχολείου Ν. Ψ.. Πλην όμως η μητέρα του ανηλίκου, μεσούντος του σχολικού έτους - (στις 20.3.2020), προχώρησε στη μετεγγραφή του στην πρώτη τάξη του Δημοτικού Ψ.. Ο καθ’ ου πατέρας του ανηλίκου συνήνεσε, κατά κάποιον τρόπο, στη μετεγγραφή αυτή, όχι όμως στην πραγματοποίησή της κατά τη διάρκεια του σχολικού έτους, καθότι η μετεγγραφή τούτη –χωρίς ουσιώδη λόγο– και μάλιστα η επίσπευσή της αποτελούσε παράγοντα προφανώς αρνητικό για τη διαμόρφωση σταθερών σχέσεων του ανηλίκου τέκνου των διαδίκων με τα παιδιά της ηλικίας του. Διότι η φοίτηση του παιδιού στο σχολείο συνδέεται με τη δημιουργία φιλικών σχέσεων και σχέσεων συνεργασίας μέσω της προσαρμογής του στο σχολικό περιβάλλον (συμμαθητές - δάσκαλοι), που βοηθά στην κοινωνικοποίηση ειδικά των πιο «κλειστών» παιδιών, με αποτέλεσμα τη δημιουργία αισθήματος οικειότητας και ασφάλειας, το οποίο, με τη σειρά του, συναποτελεί παράγοντα για την ανάπτυξη του ενδιαφέροντός του για τη μάθηση και την εκδήλωση των γνωστικών του δεξιοτήτων. Αντίθετα, η συχνή μεταβολή του σχολικού περιβάλλοντος, χωρίς μάλιστα να συντρέχουν σοβαροί προς τούτο λόγοι (οικονομικοί, μεταβολής τόπου διαμονής, μεταθέσεως των γονέων), είναι δυνατόν να παρεξηγηθεί από το παιδί, να εκτιμηθεί δηλαδή ως συνέπεια δικής του ανεπάρκειας ως μαθητή ή συγκρούσεως των γονέων του, ανεξαρτήτως εάν το παιδί που υποβάλλεται σε συχνή μεταβολή του σχολικού περιβάλλοντος εκδηλώνει τη δυσφορία του μέσω της συμπεριφοράς του. Εξάλλου, η μεταβολή του σχολικού περιβάλλοντος, εφόσον είναι επιβεβλημένη, φρόνιμο είναι να πραγματοποιείται μετά το τέλος της σχολικής χρονιάς, ώστε να ελαχιστοποιηθούν, κατά το δυνατόν, οι δυσμενείς συνέπειές της, να δοθεί στο παιδί η δυνατότητα να κατανοήσει τους λόγους της και να διατηρηθούν οι κεκτημένες φιλικές σχέσεις με τους συμμαθητές του. Εντούτοις ο ανήλικος Χ. έχει αποστερηθεί μέχρι τώρα τη δυνατότητα να αναπτύξει τις δεξιότητές του μέσα σε σταθερό σχολικό περιβάλλον, δημιουργώντας μονιμότερες σχέσεις με τους δασκάλους και συμμαθητές του, υποβαλλόμενος στη διαδικασία της συχνής μετεγγραφής από το ένα σχολείο στο άλλο, τη σκοπιμότητα της οποίας, όπως την εννοεί ένας ενήλικος (λ.χ. η μητέρα του και ο στενός οικογενειακός της κύκλος), αδυνατεί να κατανοήσει, καθόσον συνδέεται με κριτήρια ξένα προς τα κριτήρια ενός παιδιού της ηλικίας του και αφορά τον προγραμματισμό του μέλλοντός του κατά τρόπο ο οποίος κείται πέραν του ορίζοντά του. Ο ανήλικος Χ. αισθάνεται ικανοποιημένος ευρισκόμενος σε σχολικό περιβάλλον χωρίς επιθετικές προς αυτόν συμπεριφορές, όπως λ.χ. η συμπεριφορά συμμαθητή του στο Δημοτικό Ψ., από το οποίο (μετ)εγγράφηκε τον Σεπτέμβριο του 2021 στο παρόν ιδιωτικό σχολείο («A. A.»), αδυνατεί όμως να κατανοήσει τις συνέπειες της επιλογής που πραγματοποίησε η μητέρα του, ότι δηλαδή το συγκεκριμένο ιδιωτικό σχολείο («A. A.») δεν θα τον προετοιμάσει για την επιτυχή συμμετοχή του στις πανελλήνιες (ή οποιεσδήποτε εισαγωγικές) εξετάσεις, αλλ’ απλώς θα του επιτρέψει, άνευ εξετάσεων, μετά από επταετή γυμνασιακή - λυκειακή φοίτηση, να εγγραφεί σε πανεπιστήμιο ή ομοταγές ίδρυμα του εξωτερικού. Αδυνατεί να κατανοήσει ότι θα αποστερηθεί τη δυνατότητα να αναπτύξει τις γνωστικές δεξιότητές του και τις αρετές του χαρακτήρα του ενόψει μιας αναμενόμενης εν καιρώ δοκιμασίας, η οποία –και η προσδοκία της– όχι μόνο θα ενισχύσει τη βεβαιότητά του για τη γνωστική κατεύθυνση της επιλογής του, αλλά θα τον διδάξει και προετοιμάσει (και) για την υπέρβαση των πάσης φύσεως αναφυομένων εμποδίων και προκλήσεων του μέλλοντος βίου του. Η αποστέρηση της δυνατότητάς του όπως αυτός ο ίδιος προοδευτικά, κατά το εγγύς μέλλον, διαγνώσει τις δεξιότητες, κλίσεις και ικανότητές του μέσω της μελέτης και δικής του κρίσης, με αίσθημα ικανοποίησης και επιβράβευσης έναντι του ιδίου του εαυτού του, δεν μπορεί, όπως φρονεί το Δικαστήριο, να δικαιολογηθεί από βεβιασμένες αποφάσεις, οφειλόμενες σε θεμιτή μεν φιλοδοξία της μητέρας του (η οποία μάλιστα επιχείρησε να τον εγγράψει σε σχολείο στις ΗΠΑ), πλην όμως υπό την επιρροή γνωμών ανεύθυνων, συγκριτικά με τους γονείς του ανηλίκου, τρίτων, όπως λ.χ. δασκάλες ιδιωτικών σχολείων οι οποίες πραγματοποιούν άκαιρες προγνώσεις, διαγιγνώσκουν κλίσεις του ανηλίκου –μη επιβεβαιούμενες από τον ίδιο– και συνιστούν την ένταξη της ρομποτικής στο πρόγραμμα των μαθημάτων του, διότι, προφανώς, δεν έχουν προσλάβει ή συνεκτιμήσει την ωφέλεια από τη διδασκαλία, λ.χ., των αρχαίων ελληνικών, που οφείλει να προηγηθεί της ρομποτικής για την ανάπτυξη της ευφυΐας του ατόμου, αναγκαίας αυτής (της ευφυΐας) και όχι της ρομποτικής για την καταξίωσή του στον (όποιο) επιστημονικό κλάδο της επιλογής του. Η επιθετική τυχόν συμπεριφορά ενός συμμαθητή του ανηλίκου Χ. (τούτο μόνο έχει εξηγηθεί στον ανήλικο ως αιτία της μετεγγραφής του στο παρόν σχολείο και τούτο μόνο αυτός κατανοεί) δεν αρκεί ώστε να αποστερηθεί εκείνος της δυνατότητάς του να λάβει ελληνική παιδεία, να ωφεληθεί από αυτήν, να αναπτύξει φιλικές σχέσεις και άμιλλα με τους συνομηλίκους του, μη όντας υπερπροστατευμένος εν μέσω μαθητικού περιβάλλοντος με ολίγους φιλήσυχους αλλόγλωσσους και αλλογενείς συμμαθητές, να κοινωνικοποιηθεί διά της επικοινωνίας και συναναστροφής με ελληνόπαιδες συμμαθητές του, φιλονικώντας έστω πρόσκαιρα μαζί τους, αφού και η φιλονικία και η μετέπειτα συμφιλίωση έχει την παιδαγωγική της σημασία. Δεν αρκεί, τέλος, ώστε να αποστερηθεί αυτός ο ίδιος της δυνατότητας να επιλέξει την κατεύθυνση που θα ακολουθήσει ως φοιτητής, όντας έφηβος, χωρίς έως τότε να έχουν λάβει χώρα και παγιωθεί αμετάκλητες ή δυσχερώς επανορθώσιμες εις βάρος του συνέπειες και καταστάσεις και δη από τη φοίτησή του στο συγκεκριμένο ιδιωτικό σχολείο, καίτοι μη ορατές από τον ίδιο κατά το παρόν και το προσεχές μέλλον. Κατόπιν όλων αυτών, καίτοι δεν πιθανολογείται ότι πρέπει να ρυθμισθεί προσωρινώς εν συνόλω η άσκηση της επιμέλειας του ανηλίκου κατά διάφορο τρόπο, πρέπει να επιλυθεί υπέρ του καθ’ ου - αιτούντος πατέρα του η διαφωνία που ανεφύη μεταξύ αυτού και της αιτούσας - καθ’ ης μητέρας του και να επιτραπεί στον πατέρα του ανηλίκου προσωρινώς, όσο διαρκεί η μεταξύ των διαδίκων διαφωνία, να εγγράψει τον ανήλικο Χ. είτε σε δημόσιο δημοτικό σχολείο εγγύς του τόπου της κατοικίας του ανηλίκου είτε σε έτερο (ιδιωτικό) δημοτικό σχολείο, εγγύς και αυτό κείμενο, που θα ακολουθεί όμως το εκπαιδευτικό πρόγραμμα του Υπουργείου Παιδείας, δηλαδή το κατάλληλο για την επωφελή –για τον ίδιο τον ανήλικο και μόνον– προετοιμασία και συμμετοχή στις πανελλήνιες εξετάσεις στο μέλλον και κατόπιν, την εγγραφή του σε πανεπιστημιακό ή ομοταγές ίδρυμα (είτε του εσωτερικού είτε του εξωτερικού) της επιλογής του. Η εγγραφή αυτή, ωστόσο, θα πρέπει, για λόγους που ανάγονται στο συμφέρον του ανηλίκου, να πραγματοποιηθεί κατά το προσεχές (νέο) σχολικό έτος 2022-2023, προκειμένου να ελαχιστοποιηθούν οι όποιες, δυνάμενες να υπάρξουν για το παιδί, συνέπειες από την αλλαγή σχολικού περιβάλλοντος. Πρέπει, επομένως, η μεν πρώτη κρινόμενη αίτηση να απορριφθεί ως αβάσιμη, η δε δεύτερη κρινόμενη αίτηση να γίνει δεκτή ως ουσιαστικά βάσιμη, κατά το επικουρικό της σκέλος, όπως ορίζεται στο διατακτικό. Τέλος, η δικαστική δαπάνη του αιτούντος της δεύτερης αίτησης πρέπει να επιβληθεί στην καθ’ ης η ίδια αίτηση (άρθρο 176 ΚΠολΔ), κατά τα ειδικότερα στο διατακτικό οριζόμενα.

Σημείωση

Διαφωνία γονέων ως προς το σχολείο φοίτησης του τέκνου τους

Α. 1. Η παραπάνω απόφαση ασχολείται με ένα ζήτημα το οποίο έχει και παλαιότερα απασχολήσει τη νομολογία. Πρόκειται για διαφωνία των γονέων ανηλίκου ως προς την επιλογή του δημοτικού σχολείου στο οποίο θα πρέπει να φοιτήσει το ανήλικο τέκνο. Από την σχολιαζομένη προκύπτει ότι το ανήλικο τέκνο διαμένει με τη μητέρα του, ότι φοιτούσε σε δημόσιο δημοτικό σχολείο, ότι στη μέση της σχολικής χρονιάς η μητέρα μονομερώς άλλαξε σχολείο και μετέφερε το ανήλικο τέκνο στο Αρσάκειο. Ότι μεταγενέστερα, η μητέρα, την επόμενη σχολική χρονιά, άλλαξε εκ νέου μονομερώς το σχολείο φοίτησης, εγγράφοντας το ανήλικο τέκνο σε αλλοδαπό σχολείο.

2. Όμοια θέμα διαφωνίας των φονέων ως προς την επιλογή σχολείου του ανηλίκου αντιμετώπισε, με το προ του ν. 4800/2021 νομοθετικό καθεστώς, και η ΜΠρΑθ 4711/2016 ΕλλΔνη 2017. 1128, όπου και Σημ. Γιάν. Βαλμαντώνη.

3. Αυτό που δεν προκύπτει από τη σχολιαζόμενη απόφαση είναι ότι τόσο οι γονείς όσο και το ανήλικο τέκνο είναι έλληνες. Αυτό έχει σημασία για να μπορέσει κάποιος να παρακολουθήσει την πορεία των σκέψεων της σχολιαζομένης, η οποία είναι προσανατολισμένη στην ανάγκη παροχής ελληνικής παιδείας στο ανήλικο τέκνο.

4. Σύμφωνα με το άρθρο 1518 § 1 του ΑΚ η επιμέλεια του προσώπου του τέκνου περιλαμβάνει, μεταξυ άλλων και την εκπαίδευσή του. Αν και η εκπαίδευση του ανηλίκου αποτελεί μέρος της επιμέλειας του προσώπου του, την οποία βασικά έχει ο γονέας με τον οποίο αυτό διαμένει, στο άρθρο 1519 § 1 του ΑΚ ορίζεται ότι όταν η επιμέλεια ασκείται από τον έναν γονέα ή έχει γίνει κατανομή της μεταξύ των γονέων, οι αποφάσεις για ζητήματα εκπαίδευσης που επιδρούν αποφασιστικά στο μέλλον του, λαμβάνονται από τους δύο γονείς από κοινού. Κατά το άρθρο 1512 του ΑΚ (στο οποίο παραπέμπει η διάταξη του εδ. β΄ της § 1 του άρθρου 1519 του ΑΚ) «κατά την άσκηση της γονικής μέριμνας οι γονείς καταβάλλουν προσπάθεια για την εξεύρεση κοινά αποδεκτών λύσεων. Αν διαφωνούν, αποφασίζει το δικαστήριο».

5. Στην περίπτωση της σχολιαζόμενης απόφασης δεν πρόκειται για μια απλή αλλαγή του σχολείου του ανηλίκου, όπως θα ήταν αν αυτό μεταφερόταν απλώς σε άλλο σχολείο το οποίο να βρίσκεται κοντά στον τόπο διαμονής του γονέα που έχει την επιμέλεια του ανήλικου τέκνου. Εδώ πρόκειται για αλλαγή σχολικού περιβάλλοντος το οποίο θα επιδράσει –κατά τη διατύπωση του νόμου– αποφασιστικά στο μέλλον του ανηλίκου (βλ. σχετ. Γ. Λέκκα: Η επιμέλεια του παιδιού κατά τον Αστικό Κώδικα μετά τον ν. 4800/2021, έκδ. 2021, αριθ. 327, Κ. Φουντεδάκη: Το νέο δίκαιο των σχέσεων γονέων και παιδιών, έκδ. 2021, σ. 75). Πράγματι, η μητέρα δεν άλλαξε απλώς σχολικό περιβάλλον (για δεύτερη φορά) στο ανήλικο τέκνο των διαδίκων, αλλά το μετέφερε από σχολείο στο οποίο παρέχεται ελληνική παιδεία, σε σχολείο στο οποίο βασικά παρέχεται ξένη παιδεία: Πρόκειται για το ASC ATHENS το οποίο αποτελεί σύντμηση της ονομασίας «American Community Schools of Athens» δηλαδή Σχολεία της Αμερικανικής Κοινότητας της Αθήνας, τα οποία, σύμφωνα με το επίσημη ιστοσελίδα του στο διαδίκτυο, «αγκαλιάζουν την αμερικανική εκπαιδευτική φιλοσοφία, αρχές και αξίες».

6. Η σχολιαζόμενη απόφαση αντιλαμβάνεται, ενόψει των ανωτέρω, ότι η αλλαγή αυτή του σχολικού περιβάλλοντος για το ανήλικο τέκνο (εννέα περίπου ετών) δεν αποτελεί απλή αλλαγή περιβάλλοντος αλλά αλλαγή η οποία, κατά τη διατύπωση του νόμου, «επιδρά αποφασιστικά στο μέλλον του». Η σχολιαζομένη εκτιμά ότι η απόφαση της μητέρας δεν έχει «συνεκτιμήσει την ωφέλεια από τη διδασκαλία, λ.χ., των αρχαίων ελληνικών, που οφείλει να προηγηθεί της ρομποτικής για την ανάπτυξη της ευφυΐας του ατόμου, αναγκαίας αυτής (της ευφυΐας) και όχι της ρομποτικής για την καταξίωσή του στον (όποιο) επιστημονικό κλάδο της επιλογής του». Είναι προφανές ότι η εκτίμηση του δικαστηρίου είναι (και ορθά) ελληνοκεντρική, για ένα τέκνο ελληνικής οικογένειας το οποίο ζει στην Ελλάδα και στο οποίο πρέπει να παρέχεται (ιδίως σε τόσο μικρή ηλικία) παιδεία ελληνικού προσανατολισμού και φιλοσοφίας και όχι αλλοδαπής φιλοσοφίας η οποία διδάσκεται στο αλλοδαπό σχολείο. Το ζήτημα αυτό είναι καίριο για την απόφαση του δικαστηρίου το οποίο, ενόψει και της διάταξης του άρθρου 16 § 2 του Συντάγματος, δεν είχε άλλη επιλογή.

7. Να σημειωθεί ότι και η ΜΠρΑθ 4711/2016 (ό.π.) είχε δεχθεί ότι: «Η διάρκεια της επικοινωνίας που ήδη τα μέρη έχουν συμφωνήσει ελεύθερη, πιθανολογείται ότι υφίσταται επείγουσα περίπτωση να διευρυνθεί από το Δικαστήριο, προκειμένου ο αιτών (πατέρας) να ενισχύει τη διδασκαλία των νέων και αρχαίων ελληνικών της ανήλικης, αφενός διότι αυτό επιβάλλεται από το συμφέρον της, αφού με τον τρόπο αυτό διευρύνεται το πεδίο των εκπαιδευτικών επιλογών της, αφετέρου ενισχύεται η σχέση της ανήλικης μαζί του, δεδομένου ότι η ελληνική παιδεία και κατανόηση της ελληνικής γλώσσας, παράδοσης και ιστορίας, καθιστά βαθύτερη την επικοινωνία με τον ίδιο, ενώ η βαθύτερη κατανόηση της γλώσσας του τόπου όπου ζει ενισχύει την αρμονικότερη ένταξή της στο περιβάλλον όπου δραστηριοποιείται σε κάθε έκφανση του βίου της». Επισημαίνεται ότι σύμφωνα με την απόφαση αυτή (4711/2016): «Αμφότεροι οι διάδικοι είναι Έλληνες υπήκοοι, παράλληλα όμως ο αιτών έχει την ελβετική υπηκοότητα και η καθ’ ης των Ηνωμένων Πολιτειών. Ο αιτών κατάγεται από εύπορη και ιστορική οικογένεια, με παράδοση στις ακαδημαϊκές σπουδές σε υψηλού κύρους πανεπιστημιακά ιδρύματα, ο ίδιος δε έχει λάβει αντίστοιχη εκπαίδευση στο εξωτερικό (πτυχίο ηλεκτρολόγου μηχανικού…). Είναι ιδρυτής και διευθύνων σύμβουλος της εταιρίας πληροφορικής S., εταιρία περιορισμένης ευθύνης με αντικείμενο την ανάπτυξη πληροφοριακών συστημάτων, έχει δε εργαστεί σε υψηλές διευθυντικές θέσεις σε πολυεθνικές εταιρίες στο Παρίσι και την Ελβετία, σύμφωνα με το βιογραφικό του». Έκρινε δηλαδή η απόφαση εκείνη ότι ο πατέρας –ηλεκτρολόγος μηχανικός– θα μπορούσε να ενισχύσει (αντί του σχολείου!) τη βαθύτερη κατανόηση από τη θυγατέρα του της ελληνικής παιδείας και της ελληνικής γλώσσας !

8. Πράγματι, σύμφωνα με το άρθρο 16 § 2 του Ελληνικού Συντάγματος: «H παιδεία αποτελεί βασική αποστολή του Κράτους και έχει σκοπό την ηθική, πνευματική, επαγγελματική και φυσική αγωγή των Ελλήνων, την ανάπτυξη της εθνικής και θρησκευτικής συνείδησης και τη διάπλασή τους σε ελεύθερους και υπεύθυνους πολίτες». Έτσι, η ανάπτυξη της εθνικής συνείδησης αποτελεί υποχρέωση του κράτους και των κρατικών λειτουργιών, μεταξύ των οποίων και της δικαστικής εξουσίας όταν καλείται να αποφασίσει σχετικά. Και τέτοια παιδεία, την οποία επιτάσσει το Ελληνικό Σύνταγμα, παρέχεται μόνον σε ελληνικά σχολεία και όχι σε αλλοδαπά σχολεία τα οποία βρίσκονται στην Ελλάδα και τα οποία δεν εφαρμόζουν το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα και πρόγραμμα.

9. Η σχολιαζόμενη απόφαση είναι απόφαση ασφαλιστικών μέτρων, και εφόσον δεν ορίσθηκε από το δικαστήριο υποχρέωση για άσκηση αγωγής για την κύρια υπόθεση, δεν είναι αναγκαία, κατ’ άρθρο 693 § 1 του ΚΠολΔ, η άσκηση τέτοιας αγωγής.

Β. Ξεχωριστή μνεία πρέπει να γίνει για την προσωρινή διαταγή η οποία προηγήθηκε από τη σχολιαζόμενη απόφαση. Πράγματι, στην περίπτωση της ένδικης υπόθεσης είχε εκδοθεί προηγουμένως η από 23.9.2021 προσωρινή διαταγή η οποία έχει ως εξής: «Δέχεται αίτημα προσωρινής διαταγής. Επιτρέπει προσωρινά μέχρι τη συζήτηση της αίτησης την εγγραφή του ανηλίκου τέκνου των διαδίκων στο «ACS Athens» στην 3η Δημοτικού. Απορρίπτει ανταίτηση προσωρινής διαταγής του καθ’ ου». Όπως επισημάναμε και παραπάνω (σ. 299) το αναιτιολόγητο της προσωρινής διαταγής οδηγεί πολλές φορές σε αυθαίρετες και πρόχειρες λύσεις οι οποίες δεν συνάδουν με το δικαστικό μας σύστημα που απαιτεί την αιτιολογία, ως ανάχωμα στη δικαστική αυθαιρεσία ή επιπολαιότητα. Η παραπάνω διαταγή, αν και με αυτήν διατάσσεται η αλλαγή του σχολικού περιβάλλοντος του ανηλίκου, δεν περιείχε κάποια αιτιολογία. Η σχολιαζόμενη απόφαση αποφάσισε διαφορετικά από την προσωρινή διαταγή η οποία εκδόθηκε επικαίρως μεν, χωρίς όμως αιτιολογία, υποχρεώνοντας το ανήλικο τέκνο να φοιτήσει (για μια ολόκληρη σχολική χρονιά) σε σχολικό περιβάλλον διαφορετικό από αυτό που ορίζει η απόφαση των ασφαλιστικών μέτρων. Καθίσταται λοιπόν επιτακτική η υποχρέωση των δικαστών να αιτιολογούν και τις προσωρινές διαταγές τους.

Ι. Ν. Κατράς