Πρόσφατη νομολογία


27 Νοε 2024

ΕΣΡ 73/2024: Πρόστιμο σε βάρος τηλεοπτικού σταθμού για δυσμενείς διακρίσεις λόγω φύλου, προσβολή της ιδιωτικής ζωής, της αξίας του ανθρώπου & της προσωπικότητας

Αντικείμενο της συζήτησης ήταν η ενδεχόμενη παραβίαση της ραδιοτηλεοπτικής νομοθεσίας από τον τηλεοπτικό σταθμό με τον διακριτικό τίτλο «ΣΚΑΪ», αναφορικά με διατάξεις: α) περί απαγόρευσης δυσμενών διακρίσεων λόγω φύλου, β) περί προστασίας της ιδιωτικής ζωής, της αξίας του ανθρώπου και της προσωπικότητας, και γ) περί πρόκλησης πόνου σε πρόσωπα του άμεσου περιβάλλοντος των εικονιζομένων, μέσα από τηλεοπτική εκπομπή που προβλήθηκε στις 23 Μαΐου 2020. Η υπόθεση εξετάστηκε ύστερα από καταγγελίες πολιτών. Σύμφωνα με το ΕΣΡ, το λεκτικό της εκπομπής σε αρκετά σημεία του, βρίθει σεξιστικών στερεοτύπων, γεγονός που προκάλεσε τις καταγγελίες κατά της εκπομπής. Επίσης γινόταν συνεχώς και προβολή φωτογραφιών της παθούσας, οι οποίες στο σύνολό τους αναδείκνυαν ή και εστίαζαν στα σωματικά της προσόντα. Το περιεχόμενο της εκπομπής βρίθει έμφυλων στερεοτύπων. Επίσης, χρησιμοποιούνται απλουστεύσεις κοινωνικής προέλευσης χωρίς να λαμβάνονται πουθενά υπόψη τα μεμονωμένα ατομικά χαρακτηριστικά της προσωπικότητας της παθούσας. Τα στερεότυπα φύλου ενδυναμώνονται από τον υφέρποντα σεξισμό, εφόσον συνδυάζονται με εκτενή περιγραφή των ενδυμάτων, του στυλ και του σώματος του θύματος, με τους χαρακτηρισμούς που του αποδίδονται. Η έμφαση στην εμφάνιση των γυναικών υπονοεί σαφώς ότι αυτή είναι αναπόσπαστο κομμάτι της «γυναικείας φύσης» και δεν αναδεικνύει τις δεξιότητες που διαθέτουν σε διάφορες πτυχές της κοινωνικής τους ζωής. Αλλά ακόμα και όταν γίνεται αναφορά σε δεξιότητες, συχνά παρουσιάζονται σε αντιδιαστολή με μια φροντισμένη εμφάνιση, ως «παράδοξο». Στην συγκεκριμένη εκπομπή, το παράδοξο εμφανίζεται ως εξής: «Παρόλο που είναι όμορφη, δεν έδινε δικαιώματα», δηλαδή εφόσον μια γυναίκα δεν προκαλεί με την στάση της, απορούμε γιατί υφίσταται βία. Αυτό που δεν λέγεται αλλά περνά υποδορίως, είναι α) μια όμορφη γυναίκα λόγω εμφάνισης είναι αυτονόητο ότι δίνει δικαιώματα, β) μια μη όμορφη γυναίκα λόγω εμφάνισης είναι αυτονόητο ότι δεν δίνει δικαιώματα, γ) μια όμορφη γυναίκα η οποία δίνει δικαιώματα είναι μια κατάσταση η οποία εξηγεί και αιτιολογεί τυχόν περιστατικό βίας εναντίον της και δ) μια όμορφη γυναίκα η οποία δεν δίνει δικαιώματα, προκαλεί έκπληξη και απορία. Η προβολή φωτογραφιών συγκεκριμένης αισθητικής καθ’ όλη την διάρκεια ανάπτυξης του θέματος, συνοδευόμενη με κομπλιμέντα για την εξωτερική εμφάνιση ή και την ηθική της ακεραιότητα, στοχεύει στη διαλεύκανση του «γιατί», μέσω της εκπομπής. Μια τέτοια πρακτική ελλοχεύει τον κίνδυνο να τοποθετήσει την βίαιη πράξη εναντίον του θύματος σε ένα πλαίσιο εκλογίκευσης και σε δεύτερο χρόνο να επιφέρει ανακούφιση στο τηλεοπτικό κοινό, καθώς μεταβάλλεται σε κάτι μεμονωμένο με συγκεκριμένη αιτία. Έτσι, τα έμφυλα στερεότυπα και ο λανθάνων σεξισμός αποδεικνύονται κοινωνικά επικίνδυνα, διότι δικαιολογούν την βία. Όταν δε μεταδίδονται από τα ΜΜΕ, την δικαιολογούν και υπό τον μανδύα συνδρομής στη διαλεύκανση της υπόθεσης. Η συμμετοχή του Δικηγόρου του θύματος στην εκπομπή, δεν απαλλάσσει τον σταθμό των ευθυνών του, λόγω της εικαζόμενης από τον σταθμό συναίνεσής του στα διαδραματιζόμενα στην εκπομπή, όπως ισχυρίζεται με το υπόμνημά του ο σταθμός, διότι όλες οι προαναφερόμενες διατάξεις εφαρμόζονται, ανεξάρτητα από την ύπαρξη ή μη συναίνεσης. Το θύμα κατακερματίζεται, επιλέγονται συγκεκριμένα μέλη του σώματός του, τα οποία εμφανίζονται ξανά και ξανά (84 φωτογραφίες), συνοδευόμενα με κομπλιμέντα για την εξωτερική εμφάνιση ή/και την ηθική του ακεραιότητα. Πρόκειται για «εικονογραφική προπαγάνδα» όπου οι αναπαραστάσεις του γυναικείου φύλου ανταποκρίνονται και οπτικοποιούν τις σεξιστικές αντιλήψεις στα ΜME διαχέοντας τελικά τα κυρίαρχα πρότυπα μέσω της κυκλοφορίας και της δύναμης της εικόνας». Η έμφαση στην εξωτερική εμφάνιση του θύματος και η ταύτιση προσωπικότητας με την εμφάνιση υπογραμμίζεται, ή περισσότερο υπερτονίζεται μέσω της μη λεκτικής επικοινωνίας. Συγκεκριμένα μία φωτογραφία της προβάλλεται δέκα φορές, πέντε φωτογραφίες της εννέα φορές, τρεις φωτογραφίες οκτώ φορές, μία φωτογραφία επτά φορές, επτά φωτογραφίες έξι φορές, και ούτω καθεξής ενώ μία φωτογραφία του θύματος με μαγιό στην παραλία επιλέχθηκε να συνοδεύσει τις ευχές για ανάρρωση στην σελίδα που διατηρεί το θύμα στο facebook για 53 συνεχόμενα δευτερόλεπτα. Επίσης με τη συνεχή προβολή διπλής φωτογραφίας της με έμφαση στο μπούστο της ως φόντο του πάνελ της εκπομπής και τη συνολική χρήση ογδόντα τεσσάρων φωτογραφιών, εκ των οποίων οι δώδεκα εστιάζουν στο στήθος και οι δεκαπέντε στα πόδια του θύματος. O σταθμός παραβιάζει τις διατάξεις περί προστασίας της ιδιωτικής ζωής και της υποχρέωσης σεβασμού της αξίας του ανθρώπου και της προσωπικότητας. Η Ολομέλεια του ΕΣΡ έκρινε κατά πλειοψηφία ότι η εγκαλούμενη εταιρεία τέλεσε την παράβαση περί δυσμενών διακρίσεων λόγω φύλου, ότι τέλεσε την παράβαση περί προστασίας της ιδιωτικής ζωής, της αξίας του ανθρώπου και της προσωπικότητας. Αντίθετα, κατά πλειοψηφία η Ολομέλεια έκρινε πως δεν τελέστηκε παραβίαση της ραδιοτηλεοπτικής νομοθεσίας περί πρόκλησης πόνου, απαλλάσσοντας τον σταθμό από τη σχετική κατηγορία. Για τις δύο παραβάσεις που κρίθηκε πως είχαν τελεστεί, το ΕΣΡ επέβαλε στην ιδιοκτήτρια εταιρεία διοικητικά πρόστιμα ύψους 30.000 ευρώ ανά παράβαση.


Σύνδεσμος

ΕΣΡ 73/2024 - Πλήρες κείμενο »