5 Οκτ 2019
Η αντισυνταγματικότητα των διατάξεων του ν. 4387/2016 περί ΕΦΚΑ, γνωστού ως «Νόμου Κατρούγκαλου»
Μια πρώτη κριτική προσέγγιση των σχετικών αποφάσεων της Ολομελείας του Συμβουλίου της Επικρατείας
του Ανδρέα Π. Κουτσόλαμπρου
Προέδρου Ένωσης Εμμίσθων Δικηγόρων, Σύμβουλου ΔΣΑ,
Προϊστάμενου Τμήματος μη μισθωτών ΔΝΥ ΕΦΚΑ
Ι. Αναδρομή
Με καθυστέρηση δύο ετών (δικάσιμος 7.10.2017) εκδόθηκαν οι αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας, επί των μαζικών αιτήσεων ακυρώσεως του συνόλου σχεδόν των Επιστημονικών Συλλόγων και Συνδικαλιστικών Οργανώσεων κατά των πρώτων Υπουργικών Αποφάσεων που εκδόθηκαν κατ’ εξουσιοδότηση των διατάξεων του ν. 4386/2016. Προς το παρόν, έχουν δοθεί στη δημοσιότητα περιλήψεις μερικών από τις 20 περίπου αποφάσεις (1880 - 1891/2019) αποφάσεις της Ολομέλειας.
Η πρώτη ανάγνωση μας καταδεικνύει ότι το αποτέλεσμα αποτελεί μια μεγάλη νίκη των νομικών επιχειρημάτων και του δικαίου έναντι της αλαζονείας και της προχειρότητας με την οποία εφαρμόστηκε εις βάρος εκατομμυρίων ασφαλισμένων η λεγόμενη και «ασφαλιστική μεταρρύθμιση».
Λογικές φωνές καθηγητών νομικής, της επιστημονικής υπηρεσίας της Βουλής, συγγραφέων και ειδικών της κοινωνικής ασφάλισης αγνοήθηκαν ή/και λοιδορήθηκαν και το «νέο» εγκαταστάθηκε με συνοπτικές διαδικασίες, παρά την ομόφωνη αντίδραση των Κοινωνικών Φορέων.
Στο δίκαιο αγώνα αυτό, σημαντική συνδρομή είχε το Δικηγορικό Σώμα, που έδωσε τη μάχη στην κοινωνία αλλά και στο ανώτατο Δικαστήριο. Υπό την Προεδρία και την καθοδήγηση του Βασίλη Αλεξανδρή, συντάχθηκε η αίτηση ακύρωσης που υπέγραφαν όλοι οι Πρόεδροι των Δικηγορικών Συλλόγων και πολλοί μεμονωμένοι άμισθοι και έμμισθοι δικηγόροι. Για την τιτάνια προσπάθεια συλλογής στοιχείων και συγγραφής εργαστήκαμε ομού με τη Διοίκηση του Σώματος σειρά εγκρίτων νομικών, ενώ το τελικό βάρος της τελικής σύνταξης και υποστήριξης της αίτησης ενώπιον του ΣτΕ είχαν οι καθηγητές κ.κ. Φίλιππος Σπυρόπουλος και Ξενοφών Κοντιάδης, προς τους οποίους οφείλουμε να απονείμουμε τα εύσημα και τις ευχαριστίες μας.
Αυτονόητο είναι ότι δεν μπορώ να ξεχάσω τις μέρες εκείνες, τις ενημερωτικές εκδηλώσεις, τον απεργιακό αγώνα, τη φλόγα του νυν Προέδρου της Ολομέλειας Δημήτρη Βερβεσού και τελευταίου Προέδρου της Διοικούσας Επιτροπής Νομικών του ΕΤΑΑ, καθώς και τη σημαντική συνδρομή των συναδέλφων της νομικής υπηρεσίας του ΔΣΑ.
Με πραγματική αίσθηση ευθύνης, εν όψει και της μακροχρόνιας υπηρεσίας μου σε φορείς Κοινωνικής Ασφάλισης, αλλά και της ιδιότητας του ασφαλισμένου και Προέδρου των εμμίσθων δικηγόρων, που εθίγησαν ίσως περισσότερο από την επέλαση του ν. 4387/2016, επέλεξα να απόσχω από την εκπροσώπηση του ΕΦΚΑ που υπήρξε διάδικος στις δίκες. Άλλωστε, το δικαίωμα αυτό μου το δίνει ο Κώδικας Δικηγόρων (έκφραση αντίθετης νομικής άποψης), ενώ το χρέος μου ως Πρόεδρος της Ένωσης Εμμίσθων Δικηγόρων επέβαλε την άσκηση αίτησης ακύρωσης κατά των αυτών Αποφάσεων, γεγονός που πραγματοποιήθηκε με την πολύτιμη συνδρομή του καθηγητή και συναδέλφου κ. Χάρη Τσιλιώτη, που υπέγραψε το πρωτοποριακό εκείνο δικόγραφο, που δυστυχώς δεν είχε την τύχη να είναι μεταξύ εκείνων που προτάχθηκαν προς συζήτηση από τον Πρόεδρο του ΣτΕ.
Το αποτέλεσμα των αποφάσεων δικαιώνει τις νομικές μου απόψεις, τις οποίες έχω κατά καιρούς διατυπώσει σε σχετική αρθρογραφία, αλλά και στο βιβλίο μου «Ασφαλιστική Μεταρρύθμιση και Νομικά Επαγγέλματα», 2017, στο οποίο υπάρχει και το δικόγραφό μας.
ΙΙ. Η αντισυνταγματικότητα του Νόμου
Με τις αποφάσεις 1880 και 1888/2019 της Ολομελείας του Συμβουλίου της Επικρατείας κρίθηκε ότι αντίκειται στο άρθρο 4 παρ. 1 του Συντάγματος η δια των άρθρων 39, 40 και 41 του ν. 4387/2016 θέσπιση ασφαλιστικών εισφορών για την υπαγωγή στην ασφάλιση του ΕΦΚΑ των μη μισθωτών ασφαλισμένων στο ίδιο ποσοστιαίο ύψος με εκείνο των ασφαλιστικών εισφορών που ο νόμος προβλέπει για την ασφάλιση των μισθωτών, για τον λόγο δε αυτόν ακυρώθηκαν: α) η 61502/3399/30.12.2016 απόφαση του Υφυπουργού Εργασίας, Κοινωνικής Ασφαλίσεως και Κοινωνικής Αλληλεγγύης με τίτλο «Προσδιορισμός της βάσης υπολογισμού ασφαλιστικών εισφορών αυτοαπασχολούμενων και ελεύθερων επαγγελματιών από 1.1.2017», όπως αυτή τροποποιήθηκε με την 2559/1453/2.6.2017 απόφαση του Υφυπουργού Εργασίας, Κοινωνικής Ασφαλίσεως και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, β) η Φ.80000/οικ.60298/1472/23.12.2016 απόφαση του ιδίου Υφυπουργού με τίτλο «Προθεσμία καταβολής, από 1.1.2017, των ασφαλιστικών εισφορών ασφαλισμένων, ελευθέρων επαγγελματιών και εμμίσθων, οι οποίοι έως την έναρξη του ν. 4387/2016 υπάγονταν στην ασφάλιση του ΟΑΕΕ, του ΕΤΑΑ και του ΟΓΑ» και γ) η 25598/1452/2.6.2017 κοινή απόφαση των Υφυπουργών Οικονομίας και Εργασίας, Κοινωνικής Ασφαλίσεως και Κοινωνικής Αλληλεγγύης με τίτλο «Τροποποίηση της 61501/3398/30.12.2016 (ΦΕΚ Β΄ 4330) απόφασης των Υπουργών Οικονομικών και Εργασίας Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης “Προσδιορισμός της βάσης υπολογισμού ασφαλιστικών εισφορών ασφαλισμένων στον ΟΓΑ από 1.1.2017”».
Ειδικότερα, κρίθηκε ότι η υπαγωγή στην ασφάλιση, κατά τις διατάξεις αυτές, μισθωτών και μη μισθωτών, ήτοι κατηγοριών ασφαλισμένων με ουσιωδώς διαφορετικές συνθήκες απασχολήσεως και παραγωγής εισοδήματος, υπό ενιαίους κανόνες εισφορών και παροχών (άρθρα 39, 40 και 41 του ν. 4387/2016), αντίκειται στη συνταγματική αρχή της ισότητας, από της απόψεως της ενιαίας μεταχειρίσεως προσώπων που τελούν υπό διαφορετικές συνθήκες. Πράγματι, κατά το διανεμητικό σύστημα καθορισμένων παροχών, το οποίο επέλεξε ο νομοθέτης για τον νέο φορέα, ασφαλισμένοι οιασδήποτε κατηγορίας από τις υπαγόμενες στον ενιαίο ασφαλιστικό φορέα με τις ίδιες συντάξιμες αποδοχές (για τις οποίες κατέβαλαν εισφορές) και τον ίδιο χρόνο ασφαλίσεως αποκτούν την ίδια ασφαλιστική παροχή (κύρια σύνταξη). Στην χρηματοδότηση της παροχής αυτής τόσο η ασφαλιζόμενη μισθωτή εργασία όσο και τα ασφαλιζόμενα επαγγέλματα συμβάλλουν με το ίδιο ποσοστό εισφοράς (20%) επί του εισοδήματος που παράγουν. Την παροχή, όμως, αυτή οι μη μισθωτοί ασφαλισμένοι (αυτοαπασχολούμενοι, ελεύθεροι επαγγελματίες και αγρότες) αποκτούν έχοντας καταβάλει το σύνολο της ως άνω εισφοράς επί του εισοδήματος που πραγματοποιούν από το επάγγελμά τους, ενώ οι μισθωτοί ασφαλισμένοι αποκτούν την ίδια παροχή έχοντας καταβάλει εισφορά 6,67% επί των αποδοχών τους από την εργασία τους, καθώς το υπόλοιπο της εισφοράς (13,33%) βαρύνει τους εργοδότες τους. Συνεπώς, οι μη μισθωτοί ασφαλισμένοι, μη έχοντες εργοδότη βαρυνόμενο με τμήμα της δικής τους εισφοράς, καταβάλλουν τριπλάσιο μέρος του εισοδήματός τους ως αντιπαροχή για την πρόσβαση στην κοινωνική ασφάλιση και την απόληψη της ίδιας παροχής σε σχέση με τους μισθωτούς ασφαλισμένους και, μάλιστα, χωρίς το ύψος των καταβληθεισών εισφορών τους να συνδιαμορφώνει, όπως στο σύστημα καθορισμένων εισφορών, το ύψος της ασφαλιστικής παροχής. Ίδιας τάξεως δε διαφορά προκύπτει και στις οριζόμενες στον νόμο εισφορές για την υγειονομική περίθαλψη.
Η κρίση αυτή είναι σύμφωνη με όσα είχε προβάλει η επιστημονική υπηρεσία της Βουλής, αλλά και το δικόγραφο του Δικηγορικού Σώματος με μακροσκελή ανάπτυξη του ζητήματος, όπως φυσικά και τα δικόγραφα των λοιπών Επιστημονικών Φορέων, αλλά και του Οικονομικού Επιμελητηρίου που εν τέλει έτυχε αποδοχής.
Με τις ίδιες αποφάσεις κρίθηκε ότι οι συνέπειες της αντισυνταγματικότητας των ανωτέρω διατάξεων πρέπει να επέλθουν από τη δημοσίευση των αποφάσεων της Ολομελείας (άρθρο 50 παρ. 3β του π.δ. 18/1989).
Με την 1891/2019 απόφαση της Ολομέλειας ακυρώθηκε η 26083/887/7.6.2016 απόφαση του Υφυπουργού Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης και του Αναπληρωτή Υπουργού Οικονομικών με τίτλο «Αναπροσαρμογή κύριων συντάξεων - Προστασία καταβαλλόμενων συντάξεων» (Β΄ 1605/7.6.2016 και διορθώσεις σφαλμάτων Β΄ 1623/8.6.2016 και Β΄ 1988/1.7.2016). Ειδικότερα, έγινε δεκτό, κατά πλειοψηφία, ότι ναι μεν υπάρχει κλιμάκωση, ως προς τα θεσπιζόμενα με το άρθρο 8 του ν. 4387/2016 ποσοστά αναπληρώσεως, βάσει των οποίων υπολογίζεται η ανταποδοτική σύνταξη και τα οποία εφαρμόζονται και για τον επανυπολογισμό των ήδη καταβαλλόμενων κύριων συντάξεων, τα ποσοστά δηλαδή αυτά αυξάνονται προοδευτικά ανά κλίμακα ετών ασφάλισης, τα νέα, όμως, αυτά ποσοστά αναπληρώσεως, αυτά καθαυτά, είναι ιδιαιτέρως χαμηλά, η δε εφαρμογή τους, ως εκ του ύψους και της ανά τριετία κλιμακώσεώς τους, τόσο στον μέσο όρο των μηνιαίων αποδοχών καθ’ όλη τη διάρκεια του ασφαλιστικού βίου προκειμένου για τους μελλοντικούς συνταξιούχους, όσο και στον συντάξιμο μισθό επί του οποίου κανονίσθηκε η χορηγηθείσα σύνταξη προκειμένου για τους ήδη συνταξιούχους, οδηγεί στη χορήγηση ανταποδοτικής συνταξιοδοτικής παροχής, η οποία τελεί σε προφανή δυσαναλογία προς τις ανωτέρω αποδοχές, εν όψει του ότι το υψηλότερο ποσοστό αναπληρώσεως των εν λόγω αποδοχών είναι κατώτερο του 50%, και προς τις καταβληθείσες με βάση τις αποδοχές αυτές εισφορές. Υπό τα δεδομένα αυτά, τα συγκεκριμένα ποσοστά αναπληρώσεως παραβιάζουν την αρχή της ανταποδοτικότητας, η οποία αποτελεί έκφανση της αρχής της αναλογικότητας, υπό την έννοια της υπέρβασης του ανεκτού ορίου μέχρι του οποίου είναι επιτρεπτή, κατά το Σύνταγμα, η έλλειψη ανταποδοτικότητας εισφορών-παροχών.
Θα πρέπει να σημειώσω πως το σημείο αυτό είχα επισημάνει ενδελεχώς σε αρθρογραφία μου, αλλά και στο βιβλίο μου, αποδεικνύοντας με πίνακες υπολογισμών πως «…το σύστημα ποσοστών αναπλήρωσης “τιμωρεί” αυτούς που έχουν συνεισφέρει τα περισσότερα, δηλαδή αυτούς που έχουν τον περισσότερο χρόνο ασφάλισης. Οι αρχές της αναλογικότητας και της ανταποδοτικότητας χάνονται…» (Ασφαλιστική Μεταρρύθμιση και Νομικά Επαγγέλματα, 2017, σ. 175 επ.).
Με την 1889/2019 απόφαση της Ολομέλειας ακυρώθηκε η οικ. 23123/785/7.6.2016 απόφαση του Υφυπουργού Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης με τίτλο «Καθορισμός των τεχνικών παραμέτρων σχετικά με τις παροχές του Ενιαίου Ταμείου Επικουρικής Ασφάλισης» (Β΄1604/7.6.2016).
Με την 1890/2019 απόφαση της Ολομέλειας, ακυρώθηκε η οικ. 25909/470/7.6.2016 απόφαση του Υφυπουργού Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης «Αναπροσαρμογή καταβαλλόμενων συντάξεων του Ενιαίου Ταμείου Επικουρικής Ασφάλισης» (Β΄1605/7.6.2016, διόρθωση σφάλματος Β΄ 1623/8.6.2016).
Ειδικότερα κρίθηκε, κατά πλειοψηφία, ότι η διάταξη της παρ. 1 του άρθρου 96 του ν. 4387/2016, όπως ισχύει, κατ’ επίκληση της οποίας εκδόθηκε η πιο πάνω απόφαση του Υφυπουργού Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, είναι αντισυνταγματική, για τον λόγο ότι πριν από τη ψήφιση του ως άνω ν. 4387/2016 δεν εκπονήθηκε αναλογιστική μελέτη, που να τεκμηριώνει τη βιωσιμότητα του κλάδου επικουρικής ασφαλίσεως του ΕΤΕΑΕΠ, εν όψει των νέου τρόπου υπολογισμού της επικουρικής συντάξεως για το μέλλον και του αυτόματου μηχανισμού εξισορροπήσεως που προβλέπονται στο άρθρο 96 παρ. 1 του ν. 4387/2016, όπως ισχύει, του επανυπολογισμού-αναπροσαρμογής των ήδη καταβαλλόμενων κατά τη δημοσίευση του εν λόγω νόμου συντάξεων που προβλέπεται στο άρθρο 96 παρ. 4 αυτού, όπως ισχύει, καθώς και της αυξήσεως των εισφορών για την επικουρική σύνταξη κατά την εξαετία 2016 έως 2022, που προβλέπεται στο άρθρο 97 του νόμου.
Και με την απόφαση αυτή, το Δικαστήριο έκρινε, κατά πλειοψηφία, ότι συντρέχουν λόγοι δημοσίου συμφέροντος που επιβάλλουν, κατ’ εφαρμογή του άρθρου 50 παρ. 3β του π.δ. 18/1989, τα αποτελέσματα της ακυρώσεως να επέλθουν από την δημοσίευση της 1889/2019 αποφάσεως.
ΙΙΙ. Απαρίθμηση Διατάξεων
Μετά την ανωτέρω επισκόπηση, έχω την άποψη ότι χρήζουν άμεσης αντικαταστάσεως τα ακόλουθα άρθρα του ν. 4387/2016 και φυσικά οι κατ’ εξουσιοδότηση αυτών εκδοθείσες Υπουργικές Αποφάσεις:
Α) άρθρο 8 (ανταποδοτική σύνταξη) ιδίως ως προς τα ποσοστά αναπλήρωσης.
Β) άρθρο 14 (αναπροσαρμογή συντάξεων-προστασία καταβαλλομένων συντάξεων) ως προς την παραπομπή στο άρθρο 8 και τα ποσοστά αναπλήρωσης.
Γ) άρθρο 28 (ανταποδοτική σύνταξη) ιδίως ως προς τα ποσοστά αναπλήρωσης και τη σύνδεση της ανταποδοτικής σύνταξης με τις εισφορές των μη μισθωτών (άρθρα 39 και 40).
Δ) άρθρο 33 (αναπροσαρμογή συντάξεων-προστασία καταβαλλομένων συντάξεων) ως προς την παραπομπή στο άρθρο 28.
Ε) άρθρο 39 (εισφορές αυτοαπασχολούμενων και ελευθέρων επαγγελματιών) ως προς τον τρόπο υπολογισμού των εισφορών, ιδίως ως προς το ύψος του ποσοστού σε αντιδιαστολή με την επιβάρυνση των μισθωτών.
ΣΤ) άρθρο 39Α (ασφαλιστική εισφορά νέων ασφαλισμένων τ. ΕΤΑΑ) ως προς τον τρόπο υπολογισμού των εισφορών, ιδίως ως προς το ύψος του ποσοστού σε αντιδιαστολή με την επιβάρυνση των μισθωτών.
Ζ) άρθρο 40 (εισφορές ασφαλισμένων στον ΟΓΑ) για τους ανωτέρω λόγους.
Η) άρθρο 41 (εισφορές υγειονομικής περίθαλψης) για τους ανωτέρω λόγους.
Θ) άρθρο 96 (παροχές ΕΤΕΑ - αναπροσαρμογή καταβαλλομένων συντάξεων).
Είναι σαφές ότι το κυριότερο μέρος του ν. 4387/2016 έχει ήδη κριθεί αντισυνταγματικό, ενώ σειρά κανονιστικών διατάξεων, εγκυκλίων και διαδικασιών του ΕΦΚΑ και του ΕΤΕΑΕΠ, χρήζουν αναμορφώσεως.
ΙV. Μέτωπο αναδρομικών διεκδικήσεων συντάξεων
Με την 1890/2019 απόφαση της Ολομέλειας κρίθηκαν επαρκώς αιτιολογημένες οι ρυθμίσεις, που αφορούν τον επανυπολογισμό των ήδη καταβαλλόμενων κατά την έναρξη ισχύος του ν. 4387/2016 κύριων και επικουρικών συντάξεων (όσο αφορά τις κύριες συντάξεις βλ. άρθρα 14 και 33 του ν. 4387/2016 και ΚΥΑ 26083/887/7.6.2016, Β΄ 1605 και όσον αφορά τις επικουρικές βλ. άρθρο 96 παρ. 4 του ν. 4387/2016 και την προσβαλλόμενη απόφαση), για τον οποίο λαμβάνεται υπόψη ως βάση, και στις δύο περιπτώσεις, το ύψος των συντάξεων, κύριων και επικουρικών αντίστοιχα, όπως είχαν διαμορφωθεί στις 31.12.2014, δηλαδή με τις επελθούσες και κριθείσες ως αντισυνταγματικές με τις 2287 - 2288/2015 αποφάσεις της Ολομέλειας του Δικαστηρίου περικοπές των ν. 4051/2012 και 4093/2012. Εν προκειμένω δε, η επίμαχη ρύθμιση –η επιλογή δηλαδή από τον νομοθέτη, ως βάσεως επανυπολογισμού της συντάξεως των παλαιών συνταξιούχων όπως αυτή είχε διαμορφωθεί με τις κατά τα ανωτέρω κριθείσες ως αντισυνταγματικές περικοπές– η οποία δεν παρίσταται μεμονωμένη, αλλά εντάσσεται σε ένα ευρύτερο πλέγμα μέτρων του νέου ριζικώς αναμορφωμένου ασφαλιστικού συστήματος του ν. 4387/2016, με τα οποία δεν επέρχονται απλώς οριζόντιες περικοπές προς εξυπηρέτηση αμιγώς δημοσιονομικών στόχων, όπως με τους προηγούμενους νόμους, αλλά θεσπίζονται διαρθρωτικές αλλαγές του συστήματος προς επίτευξη του δημοσίου συμφέροντος σκοπού διασφαλίσεως της βιωσιμότητας του ασφαλιστικού συστήματος αιτιολογείται επαρκώς, εκτιμωμένου και του συνολικού δημοσιονομικού οφέλους της και της ουσιαστικής συνεισφοράς της στη συγκράτηση της συνταξιοδοτικής δαπάνης και, κατ’ επέκταση, στην επίτευξη –βραχυπρόθεσμα και μεσοπρόθεσμα– του επιδιωκόμενου στόχου της διατηρήσεως της βιωσιμότητας του ασφαλιστικού συστήματος.
Από την πρώτη επισκόπηση της κρίσεως αυτής, θεωρούμε ότι μάλλον περιορίζονται δραστικώς χρονικά (πιθανόν από 1.7.15 έως 12.5.16) οι διεκδικήσεις αναδρομικών περικοπών συντάξεων, καθόσον με την κρίση αυτή (με ισχυρή μειοψηφία 12 συμβούλων και 2 παρέδρων), θεωρείται επαρκώς αιτιολογημένος ο επανυπολογισμός των καταβαλλομένων κυρίων και επικουρικών συντάξεων με τον ν. 4387/2016, όπως αυτές είχαν διαμορφωθεί στις 31.12.2014, δηλαδή με τις κριθείσες ως αντισυνταγματικές περικοπές των ν. 4051 και 4093/2012. Ο ισχυρισμός προβάλλεται ήδη ως άμυνα του ΕΦΚΑ και του ΕΤΕΑΕΠ στις χιλιάδες εκκρεμείς αγωγές των συνταξιούχων, και πλέον απομένει να δούμε την κρίση επ’ αυτού των Δικαστηρίων της ουσίας.
V. Επίλογος
Τελειώνοντας αυτήν την πρώτη σύντομη επισκόπηση και ανοίγοντας τον επιστημονικό διάλογο, θα ήθελα να απευθύνω ένα μήνυμα προς τους ιθύνοντες: Να σπεύσουν γρήγορα και μεθοδευμένα σε συμμόρφωση προς τις ακυρωτικές αποφάσεις, χωρίς αλαζονεία και ακούγοντας τις απόψεις των Οργανώσεων των ασφαλισμένων, με γνώμονα να αμβλυνθεί ο εισπρακτικός χαρακτήρας και να επιστρέψει η απαραίτητη ευαισθησία στην κοινωνική ασφάλιση. Μια ματιά στα ποσοστά εισπραξιμότητας και στη συρροή δεκάδων χιλιάδων στη ρύθμιση του ν. 4611/2016 δείχνει με σαφήνεια πως οι ασφαλισμένοι (ιδίως οι νέοι) δεν αντέχουν καμία περαιτέρω αύξηση των εισφορών. Αντίθετα, περιμένουν την –και εξαγγελθείσα– μείωσή τους.
